रूपकुंड तलाव – सांगाड्यांचे सरोवर

हिमालयाच्या कुशीत, उत्तराखंडच्या उंच पर्वतरांगांमध्ये लपलेले आहे एक सरोवर – रूपकुंड. स्थानिक लोक याला म्हणतात “सांगाड्यांचे सरोवर”. कारण या तलावाच्या काठावर आणि तळाशी हजारो मानवी सांगाडे आढळतात. शांत, बर्फाळ वातावरणात अचानक दगडी तळाशी चमकणारी कवटी दिसली की कोणाच्याही अंगावर काटा येतो.

१९४२ साली काही ब्रिटीश अधिकारी हिमालयात मोहिमेवर असताना या तलावाजवळ पोहोचले. बर्फ वितळला आणि तलावाच्या आजूबाजूला शेकडो मानवी हाडं व कवट्या दिसल्या. तेव्हापासून रूपकुंड जगाच्या नजरेत आलं आणि त्याची ओळख झाली – “Skeleton Lake” म्हणून.

हे सांगाडे नक्की कोणाचे? का आणि कसे मृत्यू पावले? हा प्रश्न आजही गूढ आहे. काही संशोधकांच्या मते, हे सर्व लोक एका मोठ्या नैसर्गिक आपत्तीत सापडले. स्थानिक दंतकथेनुसार, राजा जसध्वल आपल्या राणी व शेकडो सेवकांसह तीर्थयात्रेला गेला होता. अचानक भीषण गारपीट झाली – आकाशातून क्रिकेटच्या चेंडूसारख्या आकाराचे बर्फाचे गोळे कोसळले आणि सर्वजण क्षणात मृत्यूमुखी पडले.

वैज्ञानिक संशोधनानेही या कथेला पुष्टी दिली आहे. सांगाड्यांच्या कवट्यांवर गंभीर जखमा दिसतात – जणू काही वरून जबर धक्का बसल्यासारख्या. कार्बन डेटिंगनुसार काही सांगाडे १२०० वर्षे जुने आहेत, तर काही १९व्या शतकातील आहेत. म्हणजेच, हा तलाव अनेक वेगवेगळ्या घटनांचा साक्षीदार आहे.

आज रूपकुंड हा ट्रेकर्ससाठी मोठं आकर्षण आहे. उंच हिमालयीन गवताळ प्रदेश, बर्फाच्छादित शिखरे आणि त्या मध्ये दडलेलं रहस्यमय सरोवर – हा अनुभव जिवंत आयुष्यभर लक्षात राहतो. पण जेव्हा बर्फ वितळतो आणि तलावाच्या पाण्यात कवट्या चमकतात, तेव्हा शांत हिमालयही एक अनुत्तरित प्रश्न विचारताना दिसतो – “या आत्म्यांना खरी शांती कधी मिळेल?”

रूपकुंड हा केवळ एक तलाव नाही, तर तो आहे इतिहास, विज्ञान आणि दंतकथा यांचं अद्भुत मिश्रण. हिमालयाच्या हृदयात दडलेलं हे सांगाड्यांचं रहस्य आजही मानवजातीला भुरळ घालतं.