मिरची आणि टोमॅटो चे सर्वांगिण खत व्यवस्थापन

● टोमॅटो शेड्यूल नियोजन

• 1. बेसल डोस मध्ये निंबोळी पेंड आणि मायक्रो न्यूट्रिएन्टस चा वापर करावे। DAP वापरत असाल तर मायक्रो न्यूट्रिएन्टस टाळावे।
• 2. बेसल डोस मध्ये शक्यतो सर्व मुख्य अन्नद्रव्य घटक नत्र, स्फुरद आणि पालाश नक्कीच सामील करावे।
• 3. लागवडी च्या 4 ते 5 दिवसात पहिली ड्रेंचिंग पोटॅशियम ह्युमेट किंवा हुमिक ऍसिड ची केल्यास रोपांच्या मुळंना चालना मिळते।
• 4. वाढीच्या काळात 13:40:13 किंवा 19:19:19 वापरावे पण ढगाळ वातावरण असल्यास 19:19:19 वापरू नये।
• 5. फुल धारणेच्या वेळी 12:61 किंवा 00:52:34 वापरावे।
• 6. तोडे चालू झाल्यास 00:52:34, पोटॅशियम सोनेट, 13:40:13,  आणि 00:00:50 आलटून पालटून वापरावे।
• 7. फुल धारणे पासून कॅल्शियम नायट्रेट दर 10 ते 12 दिवसांनी द्यायचा। कॅल्शियम ची कमतरता असल्यास फळाच्या बुडाला काळा डाग येत असतो।
• 8. कॅल्शियम दिल्यानंतर पुढच्या पाण्यात बोरान नक्की देणे। तसा केल्यास कॅल्शियम अपटेक मध्ये पण मदत होते व फुलगळ पण थांबते।
• 9. मॅग्निशियंम दर 10 ते 12 दिवसांनी दिल्यास रोग प्रतिकारक क्षमता वाढते आणि पानातील हिरवेपणा मध्ये पण वाढ होते।
• 10. दर 10 ते 15 दिवसांनी ह्युमिक ऍसिड किंवा मायकोरायझा ( रॅली गोल्ड किंवा इसबीएन किंवा VAM) सोडल्यास पांढऱ्या मुळींची वाढ चांगली होते।
• 11. दर अमावस्येला 1 किलो प्रति एकर निमास्टीन + 1 किलो गूळ रात्रभर भिजत ठेऊन दुसऱ्या दिवशी ड्रीप मधून द्यावे, त्याने निमातोड वर चांगला नियंत्रण मिळते।
• 12. लागवडी च्या दुसऱ्या आठवड्या पासून ट्रायकोडर्मा, सुडोमोनास आणि बॅसिल्लास आलटून पालटून दर आठवड्याला देत राहिला तर सर्व बुरशीं पासून चांगला सौंरक्षण मिळते व फवारणीचे खर्च पण मोठ्या प्रमाणात वाचतो। हे पद्धत अवलंबत असाल तर ड्रीप मधून बुरशीनाशक देणे टाळावे।
• 13. मिक्स मायक्रोन्यूट्रिएन्ट दर 12 ते 15 दिवसांनी द्यावे
• 14. भुरी चे स्पोर जाळण्यासाठी M 45 व चांगल्या प्रति चे फॉस्फोरिक ऍसिड ची फवारणी घेतल्यास उत्तम नियंत्रण मिळेल असा तज्ज्ञांचा म्हणणं आहे।
• 15. लागवडीचे अंतर ज्यास्त ठेवल्यास हवा खेळती राहून करपा आणि अळी चा प्रादुर्भाव कमी होतो।
• 16. झाडात पोटॅश चा प्रमाण व्यवस्तीत असल्यास भुरी चा प्रादुर्भाव कमी होतो व लाल कोळी असल्यास नियंत्रण सोपा जाते। 
• 17. फुलगळ थांबवायचा असल्यास ड्रीप मधून स्फुरद द्यावे आणि फवारणी मध्ये चिलेटेडे कॅल्शियम व बोरान चा वापर करावा।
• 18. टोमॅटो मध्ये शेंडा खुडने (टॉपिंग) टाळावे। ते केल्यास व्हायरस वाढायची शक्यता ज्यास्त होते।
• 19. व्हायरस चे लक्षण दिसताच व्हायरस च्या औषध सोबत ताक वापरावे। ताकातील प्रोटीन व्हायरस सोबत मिक्स होऊन त्यांची उत्पत्ती नियंत्रनात येते।

●मिरची आणि टोमॅटो चे सर्वांगिण खत व्यवस्थापन

विविध पिकांची लागवड करताना वेगवेगळ्या पद्धतींचा अवलंब करावा लागतो. एखाद्या पिकाची लागवड केल्यानंतर कशाप्रकारे व्यवस्थापन केले जाते यावर फायदा किंवा नफा अवलंबून असतो शेतीमध्ये व्यवस्थापनाचे विविध पैलू असतात. खतांचे व्यवस्थापन हा यापैकी एक महत्वाचा पैलू कारण कोणत्याही पिकाला जर योग्य खत योग्य प्रमाणात दिले गेले तर त्याचा फायदा निश्चितच दिसून येतो. मिरची व टोमॅटो या पिकांसाठी खत व्यवस्थापन कसे करावे हे जाणून घेऊया.

लागवडीसाठी वाफे तयार करण्यापूर्वी २० ते २५ टन चांगले कुजलेले शेणखत प्रति हेक्टरी जमिनीत मिसळावे.

मिरची पिकासाठी १००:५०:५० किलो नत्र: स्फुरद : पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे.

लागवडीच्या वेळी संपूर्ण स्फुरद, पालाश व अर्धा नत्राचा हफ्ता लागवडीनंतर ४ ते ६ आठवड्यांनी म्हणजे फलधारणेच्या वेळी द्यावा.

लागवडीच्या वेळी २० ते २५ किलो फेरस सल्फेट व झिंक सल्फेट पर हेक्टर द्यावे.

निंबोलीपेन्ड ८ ते १० बॅग प्रती हेक्टर द्यावे.

वरील सर्व खते म्हणजे NPK, मिक्रोनुट्रिएन्ट व निंबोलीपेन्ड हे बेड मध्ये भरावे व मातीने झाकावे.

खतांची मात्रा दिल्यानंतर ताबडतोब पाणी द्यावे व नंतर मिरचीचे रोप लावावे.

टोमॅटो हे पीक रासायनिक तसेच जैविक खतांचा चांगला प्रतिसाद देते.

लागवडीसाठी क्षेत्र तयार करताना चांगले कुजलेले शेणखत हेक्टरी २० टन शेतामध्ये मिसळावे.

रासायनिक खतांमध्ये सरळ जातीसाठी २०० किलो नत्र, १०० किलो स्फुरद व १५० किलो पालाश.

संकरित वाणासाठी ३००:१५०:१५० किलो नत्र: स्फुरद : पालाश प्रति हेक्टरी वापरावे.

त्या रासायनिक खतांपैकी निम्मे नत्र व संपूर्ण स्फुरद व पालाश लागवडीच्या अगोदर वाफ्यात टाकावे तर उरलेल्या निम्म्या नत्राच्या ३ ते ४ समान मात्रा २० दिवसाच्या अंतराने द्याव्यात.

लागवडीच्या वेळी 20 ते 25 किलो फेरस सुल्फेट व झिंक सुल्फेट पर हेक्टर द्यावे.

निंबोलीपेन्ड 8 ते 10 बॅग पर हेक्टर द्यावे.

वरील सर्व खते म्हणजे NPK, मायक्रोन्युट्रिएन्ट (सुक्ष्म अन्नद्रव्ये ) व निंबोलीपेन्ड हे बेड मध्ये भरावे व मातीने झाकावे.

खते टाकल्यावर ताबडतोब पाणी देणे जरुरीचे आहे. रोपांची लागवड वरंब्याच्या बगलेत वाफ्यांना अगोदर पाणी देऊन करावी. त्यावेळी रोपांची मुळे सरळ खाली राहतील याची काळजी घ्यावी.

■“मिरची व टोमॅटो” साठी फवारणी व ड्रीप द्वारे खत व्यवस्थापन-

• १९ : १९ : १९ लागवडीनंतर १५ व २५ दिवसांनी फवारणीतून ५ ग्रॅम प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून २ किलो प्रती एकर असे दोन वेळेस द्यावे.
• मायक्रोन्युट्रिएन्ट लागवडीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी फवारणीद्वारे ५ मि. ली प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून १ लिटर प्रती एकर द्यावे.
• फुलोरा अवस्थेत १३ : ४० : १३ व १२ : ६१ : १० दिवसाच्या आंतराने फवारणीद्वारे ७ ग्रॅम प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून ३ किलो प्रती एकर द्यावे.
• मायक्रोन्युट्रिएन्ट लागवडीनंतर ५५ ते ६० दिवसांनी फवारणीद्वारे ५ मि. ली प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून १. ५ लिटर प्रती एकर द्यावे.
• फळ धारण होत असतांना ०० : ५२ :३४ दोन वेळा १० दिवसांच्या आंतराने फवारणीद्वारे १० ग्रॅम प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून ५ किलो प्रती एकर द्यावे.
• फळ पोसत असतांना १३ : ०० : ४५ व ०० : ०० :५०, १० दिवसांच्या आंतराने फवारणीद्वारे १० ग्रॅम प्रती लिटर किंवा ड्रीप मधून ५ किलो प्रती एकर द्यावा.