माती सर्व सजीवांसाठी दूषित आहे का? याचे कारण आणि उपाय जाणून घ्या
माती सर्व सजीवांसाठी दूषित आहे का? याचे कारण आणि उपाय जाणून घ्या
उच्च उत्पन्न देणार्या जातीमुळे, अतिरीक्त खतांचा वापर, पाण्याचा अवैज्ञानिक उपयोग आणि एकल पिक पद्धती यामुळे मातीची शक्ति आणि पोषण मूल्य कमी होतात आहे. सध्याच्या काळात, कीटकनाशके आणि इतर रसायनांच्या अवैज्ञानिक उपयोगाने मातीचे आरोग्य खराब केले आहे ज्यामुळे शेती क्षेत्रात तोटा होतो आहे .
मातीच्या खराब आरोग्यासाठी कारण
रासायनिक उर्वरकांच्या जास्त वापर केल्याने जमिनीत मीठ सामग्री जमा होते. कोरडी आणि अर्ध-कोरड्या क्षेत्रांमध्ये ही परिस्थिती आणखी वाईट होईल.जर मीठ सामग्री वाढली तर माती अल्कधर्मी होते.
खतांच्या ठराविक प्रमाणात वापर केल्याने मातीमध्ये मीठांची घनता वाढते ज्यामुळे बियाण्यांमध्ये अंकुर फुटत नाही.
मूऴांची पाणी आणि पोषक द्रव्ये शोषून घेण्याची शक्ती कमी झाल्यामुळे पिकाची वाढ प्रभावित होते.
रासायनिक उर्वरकांचा जास्त वापर केल्यास तणांची जास्त वाढ होते.
सुरुवातीच्या टप्प्यात, पीकांचे धान्य साठविण्याच्या सामर्थ्य कमी होतो आणि ते कमकुवत होतात.
नायट्रोजन असलेल्या खताच्या उपयोगामुऴे रोग व किडचा हल्ला होण्याची शक्यता जास्त असते.
जमिनीत जास्त नायट्रोजन सामग्री असल्याने प्यायचे भूमिगत पाणी प्रदुषित होईल.
खतांच्या वापरमुऴे वातावरणात नायट्रोजन आणि सल्फरचे कण आद्रर्ता मध्ये वाढतील ज्यामुऴे अम्लीय पाऊस होण्याची शक्यता आहे.
शेतीत नायट्रोजन, फॉस्फोरस आणि पोटॅशियम (एनपीके) चा वापर मोठ्या प्रमाणात केला जातो ज्यामुऴे पिकांना संतुलित पोषण मिळत नाही.
आधुनिक काळात शेती क्षेत्रात अवैज्ञानिक आणि कीटकनाशकांचा अति वापर आणि रोग नियंत्रण करणार्या समाधान यांचा वापर हे सर्वसामान्य बाब झाली आहे.
विषारी रसायने आणि कीटकनाशके प्राणी, पक्षी, मानव आणि सूक्ष्मजीव यांच्यासाठी हानिकारक आहेत.
कीटकनाशक आणि रसायनांचा अतिरिक्त उपयोग मुऴे काही कीटकांमध्ये प्रतिकार शक्ती विकसित होते जी शेतक-यांना कीटकनाशकांचा जास्त डोस वापरण्यास भाग पाडते. यामुळे खर्च वाढेल आणि माती, पाणी आणि वातावरण प्रदूषित होईल.
कीटकनाशक आणि रसायने ज्यात कॅडमियम, आर्सेनिक, पारा आणि शिस(लेड) सारख्या उच्च घटकांचा समावेश असतो आणि हे प्रत्येक टप्प्यावर अन्न शृंखलाला नष्ट करतात.
मातीमधील विषारीतामुळे असंतुलित पोषण होते आणि वनस्पतींमध्ये जैव रासायनिक प्रक्रियेस अडथळे येतात आणि वाढ प्रभावित करतात.
मातीच्या आरोग्यासाठी उपाय
मृदा चाचणी अनिवार्य केली पाहिजे.
माती परीक्षण अहवालांवर आधारित पोषण आणि खतांचा वापर करावा.
अहवालात शिफारश केल्यानुसार खते लागू करावे.
सेंद्रीय खतांचा वापर जमिनीत मीठ सामग्री कमी करेल. मातीच्या भौतिक गुणधर्मात सुधारणा होईल.
ज्यूट म्हणून हिरव्या खत निर्मिती करणारी रोपे उगवावी आणि रोपांना सूक्ष्म पोषक प्रदान करावे.
जैविक खते वापरुन तयार केलेल्या रोपांच्या मदतीने शिफारस केलेल्या दरापेक्षा 25 टक्के खताचा वापर कमी होऊ शकतो.
