Rajma Cultivation : कमी कालावधीत फायदेशीर राजमा पीक कसे घ्यावे? वाचा सविस्तर
राजमा (किडनी बीन) हे भारतातील लोकप्रिय डाळवर्गीय पीक आहे. उच्च पोषणमूल्ये, चवदार स्वाद, आणि चांगल्या किंमतीमुळे हे पीक शेतकऱ्यांमध्ये आवडते. कमी कालावधी व कमी खर्चात जास्त उत्पादन घेता येत असल्याने राजम्याची लागवड फायदेशीर ठरते. चला तर, राजमा लागवडीसाठी महत्त्वाच्या टप्प्यांबद्दल सविस्तर माहिती घेऊ.
हवामान आणि जमिन
राजमा हे समशीतोष्ण हवामानात चांगले उत्पादन देते. तापमान 15°C ते 25°C या दरम्यान असणे आवश्यक आहे. जास्त थंड किंवा उष्ण हवामान पीक उत्पादनासाठी अडचणीचे ठरते.
राजम्यासाठी सुपीक, मध्यम काळी किंवा पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन उत्तम मानली जाते. जमीन पीएच पातळी 6 ते 7 दरम्यान असावी. जमीन तयार करताना चांगले नांगरणी व मशागत करावी. शेणखत किंवा सेंद्रिय खतांचा योग्य प्रमाणात वापर केल्यास जमिनीची सुपीकता वाढते.
बियाण्यांची निवड व तयारी
उत्तम उत्पादनासाठी प्रमाणित व रोगमुक्त बियाण्यांची निवड करणे महत्त्वाचे आहे. भारतात “एचपी-1,” “एचपी-2,” आणि “पूसा” यांसारख्या वाणांचा मोठ्या प्रमाणावर उपयोग होतो. बियाण्यांना लागवडीपूर्वी ट्रायकोडर्मा किंवा कार्बेन्डाझिमसारख्या कीटकनाशकांचा लेप लावल्यास बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते.
पेरणीची पद्धत
पेरणीसाठी ओलसर जमिनीत दोन ओळींमध्ये 30-45 सेंटीमीटर अंतर आणि दोन बियाण्यांमध्ये 8-10 सेंटीमीटर अंतर ठेवावे. पेरणीचा योग्य कालावधी हिवाळ्यातील रब्बी हंगाम आहे, म्हणजेच ऑक्टोबर-नोव्हेंबर महिन्यांत पेरणी करणे उत्तम. बियाण्यांची पेरणी 3-4 सेंटीमीटर खोलीवर करावी.
खत व्यवस्थापन
राजम्यासाठी योग्य प्रमाणात नत्र, स्फुरद व पालाश यांची गरज असते. प्रति हेक्टरी 20-25 किलो नत्र, 40-50 किलो स्फुरद व 30-40 किलो पालाश द्यावे. पिकाच्या अवस्थेनुसार सेंद्रिय व रासायनिक खतांचे संतुलित प्रमाण वापरणे फायदेशीर ठरते. रोपांच्या चांगल्या वाढीसाठी शेणखत, गांडुळ खत किंवा हरभऱ्याच्या पेंडीचा वापर केला तरी चालते.
पाणी व्यवस्थापन
राजमा पीक जास्त ओलावा सहन करू शकत नाही, त्यामुळे नियमित व नियंत्रित सिंचन करणे आवश्यक आहे. पेरणीनंतर लगेच पहिले पाणी द्यावे. नंतर 15-20 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे. फुले व शेंगा लागण्याच्या टप्प्यावर पुरेसे पाणी दिल्यास उत्पादन वाढते.
तण व्यवस्थापन
पिकात तण नियंत्रणासाठी नियमित तण काढणे गरजेचे आहे. 20-25 दिवसांनी पहिली तणकाढणी करावी व त्यानंतर तणांच्या वाढीप्रमाणे आवश्यकतेनुसार दुसरी तणकाढणी करावी. रासायनिक तणनाशकांचा वापर करताना पिकाला हानी होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
कीड व रोग नियंत्रण
राजमा पिकावर मुख्यतः रस शोषणाऱ्या किडी, शेंगा पोखरणाऱ्या अळ्या, व बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होतो. या समस्या टाळण्यासाठी पिकाच्या वेळोवेळी निरीक्षण करणे गरजेचे आहे. रोग नियंत्रणासाठी कापरॉल, डायथेन एम-45 यांसारखी औषधे वापरावी. किडींकरिता जैविक कीटकनाशकांचा वापर करणे अधिक फायदेशीर ठरते.
काढणी व नफ्याचा अंदाज
पेरणीनंतर 80-90 दिवसांनी राजम्याचे पीक काढणीसाठी तयार होते. शेंगा चांगल्या प्रकारे वाळल्यानंतरच काढणी करावी. काढणी केलेल्या शेंगांचे मळणी करून त्यातील दाणे साठवावेत. दाणे साठवताना कोरड्या व हवेशीर जागेचा वापर करावा.
राजमा उत्पादन खर्च कमी असून चांगल्या बाजारपेठेत प्रति किलो 60-80 रुपये दर मिळतो. प्रति हेक्टरी 15-20 क्विंटल उत्पादन घेता येते. यामुळे अल्पभूधारक शेतकऱ्यांसाठी राजमा फायदेशीर पीक ठरते.
टिप
राजम्याची लागवड करताना वेळच्या वेळी योग्य सल्ला घेणे आणि आधुनिक पद्धतींचा अवलंब करणे महत्त्वाचे आहे. कमी खर्चात आणि कमी कालावधीत अधिक नफा मिळवण्यासाठी जैविक पद्धतीचा वापर करणे लाभदायक ठरेल.
राजमा लागवड करून तुम्ही केवळ आर्थिक स्थैर्यच नव्हे तर जमिनीची सुपीकता देखील टिकवून ठेवू शकता. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी राजम्याला आपल्या शेती योजनांमध्ये समाविष्ट करावे.
पत्रकार -
