जमिनीवरील मालकी हक्क सिद्ध करणारे 7 महत्वाचे दस्तऐवज; पुरावे कोणते? वाचा सविस्तर

भारतामध्ये जमिनीशी संबंधित वाद (Land Disputes) ही नवीन गोष्ट नाही. अनेकदा जमिनीच्या मालकी हक्कावरून वाद निर्माण होतात आणि काही वेळा हे प्रकरण कोर्टापर्यंत पोहोचते. अशा परिस्थितीत, जमिनीवरील मालकी हक्क सिद्ध करण्यासाठी योग्य कागदपत्रे असल्यास वाद मिटवणे सोपे जाते. त्यामुळे जमिनीशी संबंधित सर्व कागदपत्रांची काळजीपूर्वक जपणूक करणे अत्यावश्यक आहे. खाली अशा 7 महत्वाच्या दस्तऐवजांची माहिती दिली आहे, ज्यामुळे तुम्ही तुमचा मालकी हक्क सिद्ध करू शकता.

1. खरेदीखत (Sale Deed)

जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारासाठी सर्वांत महत्त्वाचा दस्तऐवज म्हणजे खरेदीखत. खरेदीखत हे जमिनीचा पहिला आणि सर्वांत महत्त्वाचा पुरावा मानला जातो. यामध्ये जमीन कोणत्या व्यक्तीकडून कोणाला विकली गेली आहे, व्यवहाराची तारीख, जमिनीचे क्षेत्रफळ, किंमत, तसेच इतर तपशील नमूद केलेले असतात. हा दस्तऐवज जपून ठेवल्यास कोणत्याही वादाच्या वेळी तुमचा हक्क सिद्ध करण्यासाठी उपयुक्त ठरतो.

2. सातबारा उतारा (7/12 Extract)

सातबारा उतारा हा जमिनीचा मालकी हक्क सिद्ध करणारा सर्वांत महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. यामध्ये जमिनीच्या मालकाचे नाव, जमिनीचे क्षेत्रफळ, शेतीचा प्रकार, व इतर तपशील नमूद केलेले असतात. सातबारा उताऱ्यामुळे जमिनीवरील खरा मालक कोण आहे, हे सिद्ध करणे सोपे जाते. सध्या डिजिटल स्वाक्षरीसह सातबारा उतारा ऑनलाईन स्वरूपातही उपलब्ध आहे, जो अधिकृत आणि विश्वासार्ह मानला जातो.

3. खाते उतारा किंवा आठ अ (Land Revenue Records – 8A Extract)

शेतजमीन वेगवेगळ्या गट क्रमांकांमध्ये विभागली गेली असल्यास त्याची सविस्तर नोंद खाते उताऱ्यावर असते. खाते उतारा किंवा आठ अ उतारा तुम्हाला तुमच्या मालकीच्या जमिनीची सखोल माहिती देतो. कोणत्या गावात, कोणत्या गट क्रमांकात तुमची जमीन आहे, हे यावरून स्पष्ट होते. जमिनीवरील मालकी हक्क सिद्ध करण्यासाठी आठ अ हा दस्तऐवज अतिशय महत्त्वाचा आहे.

4. जमीन मोजणीचे नकाशे (Land Survey Maps)

जमिनीच्या वादात मोजणी नकाशे हे अत्यंत महत्त्वाचे ठरतात. जमिनीची मोजणी करून तयार केलेल्या नकाशामध्ये मालकाचे नाव, जमिनीचे क्षेत्रफळ, आणि त्या जमिनीचे सीमारेषा स्पष्टपणे दिलेल्या असतात. मोजणी नकाशांमुळे जमिनीवरील मालकी सिद्ध करणे सोपे होते. हे दस्तऐवज व्यवस्थित जपून ठेवणे आवश्यक आहे.

5. जमीन महसुलाच्या पावत्या (Land Revenue Receipts)

दरवर्षी जमीन महसूल भरल्यानंतर मिळणाऱ्या पावत्या हे मालकी हक्काचे महत्त्वाचे पुरावे आहेत. महसुलाच्या पावत्यांवरून तुम्ही जमिनीचे नियमित करदाता असल्याचे सिद्ध करता येते. या पावत्या एका फाईलमध्ये सुरक्षित ठेवणे आवश्यक आहे, जेणेकरून गरजेच्या वेळी त्या पुराव्यासाठी वापरता येतील.

6. पूर्वीचे खटले आणि निकालपत्रे (Legal Case Records)

जमिनीशी संबंधित जर पूर्वी कोणताही वाद किंवा खटला चालला असेल, तर त्या प्रकरणाचे कागदपत्रे आणि न्यायालयीन निकालपत्रे जपून ठेवावीत. या दस्तऐवजांमुळे जमिनीवरील हक्काचा दावा अधिक ठोसपणे करता येतो. न्यायालयीन पुरावे वाद मिटवण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

7. प्रॉपर्टी कार्ड (Property Card)

बिगरशेती जमिनीच्या हक्कासाठी प्रॉपर्टी कार्ड हा महत्त्वाचा दस्तऐवज मानला जातो. जसे सातबारा उताऱ्यात शेतजमिनीचे तपशील दिले जातात, तसेच प्रॉपर्टी कार्डमध्ये बिगरशेती जमिनीवरील मालकीची माहिती दिलेली असते. प्रॉपर्टी कार्डमुळे तुम्हाला तुमच्या मालमत्तेचे हक्क अधिकृतरीत्या सिद्ध करता येतात.

जमिनीशी संबंधित वाद टाळण्यासाठी व वर नमूद केलेले सर्व दस्तऐवज व्यवस्थित सांभाळणे गरजेचे आहे. या कागदपत्रांद्वारे तुम्ही तुमचा मालकी हक्क सिद्ध करून कोणत्याही वादग्रस्त परिस्थितीला सामोरे जाऊ शकता. त्यामुळे या कागदपत्रांची काळजीपूर्वक जपणूक करा आणि वेळोवेळी त्यांची पडताळणी करून घ्या.