Jowar Cultivation : रब्बी ज्वारीचे सुधारित लागवड तंत्रज्ञान..
रब्बी हंगामात शेतकरी चारा व धान्य असा दुहेरी फायदा देणारे ज्वारीचे पिक मोठ्या प्रमाणावर घेतात. संकरीत वाणांची निवड व लागवडीचे सुधारित तंत्रज्ञान यांचा वापर केल्यास ज्वारीचे जास्त उत्पादन घेणे शक्य आहे. याबाबत जाणून घेऊयात…
1. *जमिनीची निवड* : ज्वारी लागवडीसाठी पाण्याचा योग्य निचरा होणारी मध्यम ते भारी जमीन निवडावी. हलक्या जमिनीमध्ये ओलावा जास्त काळ टिकून राहत नाही व वाढीच्या संवेदनशील अवस्थांमध्ये कमी ओलाव्यामुळे पिकाची वाढ कमी होऊन उत्पादन घटते. जमिनीची दोन वेळा नांगरणी करून चांगली भुसभुशीत करावी.शेतात ओल टिकवण्यासाठी पाळी किंवा बंधारा करून ठेवावा.
2. *वाणांची निवड*: सुधारित आणि संकरीत वाणांची निवड करावी.
बीज प्रक्रिया
तंदुरुस्त बियाणे निवड: सुधारित वाणाचे बियाणे वापरावे. 10 ते 12 किलो प्रति हेक्टर बियाणे लागते.
बीज प्रक्रिया: बीजांना 5 ग्रॅम कार्बेन्डाझिम किंवा थायरम प्रति किलोने प्रक्रिया करावी, यामुळे रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो.
3. *पेरणीची वेळ* : रब्बी ज्वारी लागवडीसाठी पेरणीची योग्य वेळ साधणे महत्वाचे आहे.रब्बी ज्वारीसाठी ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर हे महत्त्वाचे काळ आहे. हा काळ निवडल्याने जमिनीतील ओल टिकवली जाते.पेरणी 15 सप्टेंबर ते 15 ऑक्टोबर या कालावधीत पावसाच्या ओलीवर पाच सें.मी. खोलीपर्यंत करावी.
4. *रासायनिक खतमात्रा* : माती परीक्षणानुसार पिकाला रासायनिक आणि सेंद्रिय खतांची योग्य मात्रा दिल्यास चांगले उत्पादन मिळू शकते. हलक्या जमिनीमध्ये एकरी 10 किलो नत्र पेरणीचे वेळी द्यावे. मध्यम जमिनीत एकरी 16 किलो नत्र, 8 किलो स्फुरद प्रति एकरी द्यावे. नत्र, स्फुरद व पालाश यांच्या प्रमाणात संतुलित खत व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे.शेणखत, कंपोस्ट यांचा वापर करावा.
5. *पाणी व्यवस्थापन*: ज्वारीच्या संवेदनशील अवस्थांमध्ये उपलब्धतेनुसार पाण्याच्या पाळ्या दिल्यास उत्पन्नात वाढ होते. कोरडवाहू ज्वारीला, पिक गर्भावस्थेत असताना 28 ते 30 दिवस पाणी द्यावे.रब्बी ज्वारीसाठी ओलित पद्धत महत्त्वाची आहे. सुरुवातीच्या अवस्थेत पाणी कमी असले तरी चालते, परंतु फुलोरा आणि दाणेदार अवस्था येते तेव्हा नियमित पाणी देणे आवश्यक आहे.
6. *कीड व रोग नियंत्रण* :
मुख्य रोग: तांबेरा, करपा हे रोग आहेत. या रोगांवर नियंत्रणासाठी योग्य उपाययोजना करावी.
मुख्य किडी: मावा, तुडतुडे, आणि शेंगा किड. किड नियंत्रणासाठी जैविक आणि रासायनिक उपाय वापरले जातात.उन्हाळ्यात जमिनीची खोल नांगरणी करून 2-3 कुळवाच्या पाळ्या द्याव्यात. दाण्यांवरील बुरशी, पानांवरील करपा, तांबेरा, चिकटा नियंत्रणासाठी, रोगाचा प्रादुर्भाव दिसून येताच कॉपर ऑक्सिक्लोराईड (50 डब्ल्यूपी) 3 ग्रॅम किंवा मॅकोझेब (75 डब्ल्यूपी) 3 ग्रॅम फवारावा.
7. *काढणी व उत्पादन*: ज्वारी काढणीच्या वेळी कणसातील दाणे टणक होतात. दाणे खाऊन पाहिल्यास फुटताना आवाज येतो व ज्वारी पिठाळ लागते. ज्वारी काढणीनंतर 8-10 दिवस उन्हात वाळवून मळणी करावी.