Wheat Cultivation : गव्हाची उशिरा पेरणीचे नियोजन आणि यशस्वी उत्पादनासाठी टिप्स..
गहू हे रब्बी हंगामातील एक महत्त्वाचे पीक असून, पिकाच्या योग्य नियोजनाने चांगल्या उत्पादनाची हमी मिळू शकते. मात्र, खरीप हंगामातील पिकांची काढणी उशिरा होत असल्यास गव्हाच्या पेरणीस विलंब होतो. अशा परिस्थितीत उशिरा लागवड करण्यासाठी शिफारस केलेल्या वाणांची निवड आणि व्यवस्थापन महत्त्वाचे ठरते. योग्य पद्धतींचा अवलंब करून उशिरा पेरणी केलेल्या गव्हापासूनही समाधानकारक उत्पादन मिळू शकते.
—
उशिरा पेरणीसाठी जमिनीचा प्रकार
गव्हाच्या पेरणीसाठी जमिनीचा योग्य प्रकार निवडणे महत्त्वाचे आहे. उशिरा पेरणीसाठी पाण्याचा निचरा चांगला होणारी, भारी आणि खोल जमिन योग्य असते. हलक्या आणि पाण्याचा निचरा नसलेल्या जमिनीत गहू लागवड करणे टाळावे, अन्यथा उत्पादनावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो.
—
पूर्वमशागत: जमीन तयार करण्याच्या पद्धती
खरीप हंगामातील पीक काढल्यानंतर जमिनीची खोल नांगरट करावी. १५ ते २० सेंटीमीटर खोलीपर्यंत नांगरणी केल्यावर कुळवाच्या ३-४ पाळ्या देऊन जमीन भुसभुशीत करावी. अशा प्रकारे जमीन तयार केल्यास गव्हाचे उगम चांगले होऊन वाढ झपाट्याने होते.
—
पेरणीची वेळ आणि प्रमाण
उशिरा बागायती गव्हाची पेरणी नोव्हेंबरच्या मध्यापासून डिसेंबरच्या मध्यापर्यंत (१६ नोव्हेंबर ते १५ डिसेंबर) करावी. या कालावधीत पेरणी केल्यास पीक चांगल्या प्रकारे तयार होते. उशिरा पेरणीसाठी एक एकरासाठी ५० किलो बियाणे वापरणे उपयुक्त ठरते.
—
बीजप्रक्रिया: कीड व रोग नियंत्रणासाठी महत्त्वाचे पाऊल
पेरणीपूर्वी बीजप्रक्रिया करणे अत्यंत गरजेचे आहे.
1. बुरशीनाशक प्रक्रिया: प्रत्येक किलो बियाण्यासाठी थायरम (७५% डब्ल्यूएस) या बुरशीनाशकाचे ३ ग्रॅम वापरून प्रक्रिया करावी.
2. कीड नियंत्रण: मावा, तुडतुडे, आणि खोडमाशी यांच्या नियंत्रणासाठी थायामेथोक्झाम (७०% डब्ल्यूपी) १७.५ मिलि प्रति १० किलो बियाण्यासाठी वापरावे.
3. जैविक खतांचा वापर: बुरशीनाशक प्रक्रिया केल्यानंतर बियाणे सावलीत वाळवून त्यावर अॅझोटोबॅक्टर व स्फुरद विरळ करणाऱ्या जिवाणू खतांची प्रत्येकी २५ ग्रॅम प्रति किलो प्रमाणे प्रक्रिया करावी. या प्रक्रियेमुळे उत्पादनात हेक्टरी १०-१५% पर्यंत वाढ होऊ शकते.
—
सिंचन व्यवस्थापन: योग्य वेळी पाणी देण्याचे नियोजन
गव्हाच्या पेरणीनंतर लगेच शेताला पाणी द्यावे. जमिनीच्या प्रकारानुसार दर १८ ते २१ दिवसांनी पाणी द्यावे. गहू पिकाला प्रामुख्याने चार ते पाच वेळा पाणी देण्याची गरज असते. मात्र, पिकाच्या संवेदनशील अवस्थांमध्ये पाणी देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
संवेदनशील अवस्था व सिंचनाचे वेळापत्रक:
पाण्याची कमतरता असल्यास उपाय:
एकच पाणी द्यायचे असल्यास ते ४०-४२ दिवसांनी द्यावे.
दोन पाणी द्यायचे असल्यास पहिले पाणी २०-२२ दिवसांनी, आणि दुसरे पाणी ६०-६५ दिवसांनी द्यावे.
तीन पाणी द्यायचे असल्यास पहिले पाणी २०-२२ दिवसांनी, दुसरे ४०-४२ दिवसांनी, आणि तिसरे ६०-६५ दिवसांनी द्यावे.
—
आंतरमशागत: तण नियंत्रणाचे महत्त्व
गव्हाच्या पिकात चांदवेल, हराळी यांसारख्या तणांचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणावर होतो. तण नियंत्रणासाठी एक किंवा दोन वेळा खुरपणी व कोळपणी करावी. यामुळे तणांचा बंदोबस्त होतो आणि जमिनीत ओलावा टिकून राहतो, ज्याचा थेट परिणाम उत्पादनाच्या गुणवत्तेवर होतो.
—
उशिरा लागवडीतूनही चांगले उत्पादन शक्य
उशिरा गहू लागवड करताना योग्य जमिन, वाण, बियाणे प्रक्रिया, सिंचन व आंतरमशागत यांचे योग्य नियोजन केल्यास उत्पादनात घट होत नाही. त्यामुळे उशिरा पेरणीसाठीही गहू लागवड आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरू शकते.
कृषी न्यूजवर वाचा अशाच महत्त्वाच्या शेतीविषयक मार्गदर्शन टिप्स!
पत्रकार -
