Onion Cultivation: लाल कांद्याच्या उत्पादनावर परिणाम, ‘या’ दुष्काळी पट्ट्यात कांद्याच्या उत्पादनाला मोठा फटका..
नगर तालुका हा पर्जन्यछायेचा दुष्काळी पट्टा म्हणून ओळखला जातो. सध्या लाल कांद्याची काढणी सुरू आहे, मात्र यंदा उत्पादनावर मोठा परिणाम झाल्याचे दिसत आहे. सप्टेंबर-ऑक्टोबर महिन्यात वातावरणातील अनियमित बदलांमुळे लाल कांद्यावर विविध रोगांचा प्रादुर्भाव झाला. त्यामुळे उत्पादनामध्ये घट झाली असून, एका एकरात होणारे उत्पादन जवळपास अर्ध्याने कमी झाल्याचे दिसून येत आहे. जरी लाल कांद्याला बाजारभाव चांगला मिळत असला, तरी उत्पादनातील घट ही शेतकऱ्यांसाठी चिंतेची बाब बनली आहे.
ज्वारी उत्पादनात घट, गहू-हरभऱ्याच्या क्षेत्रात वाढ
नगर तालुका ज्वारी उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे, आणि याला ‘ज्वारीचे आगार’ म्हणून ओळखले जाते. मात्र, चालू वर्षी ज्वारीच्या क्षेत्रात लक्षणीय घट झाली आहे. रब्बी हंगामात तालुक्यात 35 हजार 774 हेक्टर क्षेत्रावर ज्वारीची पेरणी होते. पण यंदा फक्त 14 हजार 806 हेक्टरवरच पेरणी झाली आहे. याउलट, गहू व हरभऱ्याच्या क्षेत्रात वाढ झाली आहे. गव्हाची पेरणी सरासरी 6 हजार 828 हेक्टर क्षेत्रावर होते, तर हरभऱ्याची पेरणी 10 हजार 56 हेक्टरवर झाली आहे. यंदा हे क्षेत्र वाढले असून शेतकऱ्यांनी ज्वारीऐवजी गहू व हरभऱ्याला प्राधान्य दिले आहे.
कांद्याच्या उत्पादनावर हवामानाचा परिणाम
गावरान कांद्याची लागवड तालुक्यात मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. यंदा 13 हजार 283 हेक्टर क्षेत्रावर गावरान कांद्याची लागवड झाली आहे, आणि काही भागांत लागवड सुरू आहे. मात्र, तालुक्यात यंदा समाधानकारक पाऊस झाला नसल्यामुळे पाणीटंचाईची शक्यता निर्माण झाली आहे. लाल कांदा व लसणाच्या पिकांवर अचानक आलेल्या थंडी व ढगाळ वातावरणाचा परिणाम झाला असून, मावा, तुडतुडे व मर रोगांचा प्रादुर्भाव झाला आहे. या पिकांची वाढही खुंटली असल्याचे शेतकरी सांगत आहेत.
तलावांचे अपूर्ण भराव आणि पाणीटंचाईचे संकट
तालुक्यातील पिंपळगाव माळवी, बहिरवाडी येथील वाकी तलाव, शेटे वस्ती तलाव, आणि इमामपूर येथील तलाव पावसाळ्यात पूर्ण क्षमतेने भरले नाहीत. त्यामुळे उन्हाळ्यात तीव्र पाणीटंचाई जाणवण्याची शक्यता आहे. जानेवारी-फेब्रुवारी महिन्यांत पाणीटंचाई तीव्र होईल, असे संकेत मिळत आहेत. पिण्याच्या पाण्यासाठी टँकर सुरू करावे लागतील, असेही सांगण्यात येत आहे.
रब्बी हंगामातील पिकांसाठी आव्हाने
रब्बी हंगामात गहू, हरभरा, ज्वारी ही पिके पोषक वातावरणात चांगली येतात. मात्र, गावरान कांदा व लसूण पिकांवर थंडी व ढगाळ वातावरणाचा परिणाम झाल्याने शेतकऱ्यांचे नुकसान होण्याची शक्यता आहे. याशिवाय, तालुक्यातील अनेक भागांत पाणीटंचाईमुळे रब्बी हंगामातील उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
कांदा पट्ट्यात मोठी घट
नगर तालुक्यातील जेऊर पट्टा हा कांदा उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे. मात्र, यंदा या पट्ट्यातील ससेवाडी, बहिरवाडी, इमामपूर या भागांतील तलाव पूर्ण क्षमतेने भरले नाहीत. याचा परिणाम लाल कांद्याच्या क्षेत्रावर झाला असून, उत्पादन घटल्याचे दिसून येत आहे. जानेवारीतच पाणीटंचाई जाणवण्याची शक्यता असल्याने शेतकऱ्यांमध्ये चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
उपाययोजना आणि शेतकऱ्यांची अपेक्षा
शेतकऱ्यांना या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी शासनाकडून उपाययोजना अपेक्षित आहेत. तलाव व पाणी साठवणूक सुधारण्यासाठी निधी मिळावा, तसेच पिकांवरील रोगनियंत्रणासाठी प्रभावी उपाय केले जावेत, अशी मागणी शेतकऱ्यांकडून होत आहे. याशिवाय, बाजारात कांद्याला मिळणाऱ्या चांगल्या भावाचा फायदा शेतकऱ्यांना मिळेल याचीही खात्री व्हावी, अशी अपेक्षा आहे.
शेतकऱ्यांसाठी यंदाचा हंगाम मोठे आव्हान घेऊन आला आहे. हवामान बदल, पाणीटंचाई आणि पिकांवरील रोगराईमुळे नुकसान झाले आहे. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आर्थिक व तांत्रिक सहाय्य मिळाल्यास त्यांना उभारी मिळेल, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.
पत्रकार -
