🪔 महाराष्ट्रातील ३.५ शक्तीपीठांच्या संपूर्ण कथा

🌺 १. तुळजापूर – तुळजाभवानी देवी

महाराष्ट्राच्या धाराशिव जिल्ह्यातील तुळजापूर गाव हे तुळजाभवानी देवीच्या शक्तीपीठामुळे प्रसिद्ध आहे. देवीचं हे पीठ १२व्या शतकात यादव राजवंशाने बांधलं असं मानलं जातं.

लोककथेनुसार, एकदा असुरांनी पृथ्वीवर अत्याचार सुरू केले. देव, ऋषी, मानव सगळे भयभीत झाले. त्यावेळी देवी पार्वतीने भवानी रूप धारण करून महिषासुरासह अनेक दानवांचा संहार केला. त्या दिवशीपासून देवीला “तुळजाभवानी” या नावाने ओळखलं जाऊ लागलं.

छत्रपती शिवाजी महाराजांचं आणि तुळजाभवानीचं नातं फारच घट्ट आहे. म्हणतात की, स्वराज्य स्थापनेसाठी निघालेल्या महाराजांना देवीने भवानी तलवार दिली. त्या क्षणापासून महाराजांनी प्रत्येक विजयाला देवीची कृपा मानली. आजही लाखो भाविक नवरात्रीत तुळजापूरला देवीच्या दर्शनासाठी येतात आणि भक्तिगीते गावं गाऊन देवीला आठवतात.

🌺 २. कोल्हापूर – महालक्ष्मी (अंबाबाई) देवी

कोल्हापूरचं अंबाबाई मंदिर हे भारतातील ५१ शक्तीपीठांपैकी एक प्रमुख पीठ आहे. इथे सतीचे नेत्र पडले, अशी आख्यायिका आहे. म्हणूनच इथल्या देवीला महालक्ष्मी मानलं जातं.

देवीचं स्वरूप विलक्षण आहे – दगडी मूर्तीवर सोन्याची कळसाकार मुकुट, अंगावर नऊ प्रकारची अलंकारं, आणि चार हातात शंख, चक्र, गदा आणि पाणपात्र आहे. मंदिराच्या गर्भगृहात प्रवेश करताच भक्ताला असं वाटतं की आई स्वतः आपल्या डोळ्यांनी आपल्याकडे बघते आहे.

कथा अशी सांगितली जाते की, विष्णूने आपल्या पत्नी लक्ष्मीला त्रैलोक्य कल्याणासाठी पृथ्वीवर पाठवलं आणि तिनं कोल्हापुरात वास केला. म्हणूनच इथल्या देवीला समृद्धी आणि वैभवाचं प्रतीक मानलं जातं. दाक्षिणात्य परंपरेनुसार महालक्ष्मीचं दर्शन झाल्याशिवाय यात्रा पूर्ण होत नाही.

🌺 ३. माहूर – रेणुका माता

विदर्भातील माहूरगडावर उभं असलेलं रेणुका मातांचं मंदिर हे महाराष्ट्राचं तिसरं शक्तीपीठ मानलं जातं. रेणुका माता या परशुरामांच्या माता होत्या.

कथेनुसार, रेणुका माता आपल्या तपश्चर्येसाठी प्रसिद्ध होत्या. त्या रोज नदीत जाऊन पाण्याचा कलश भरत आणि त्यावर साप, पक्षी किंवा पानं बसली तरी पाणी सांडू न देता त्या परत आणत. एके दिवशी मात्र त्यांचे मन विचलित झाल्यामुळे कलशातून पाणी सांडलं. हे पाहून त्यांचे पती जमदग्नी क्रोधित झाले आणि पुत्र परशुरामाला आज्ञा केली – “आईचं शिर छाट.”

परशुरामाने विलक्षण आज्ञाधारकपणाने आईचं शिर छाटलं. पण नंतर त्याने शंकराला प्रसन्न करून वर मागितला – “माझी आई पुन्हा जिवंत व्हावी.” शंकराच्या कृपेने रेणुका माता पुन्हा प्रकट झाल्या. त्या दिवसापासून माहूरमध्ये रेणुका माता शक्तीपीठ म्हणून वसल्या.

🌺 ४. सप्तशृंगी (वणी, नाशिक) – अर्ध पीठ

नाशिक जिल्ह्यातील सात डोंगरांच्या कुशीत वसलेलं सप्तशृंगी देवीचं मंदिर हे “अर्ध शक्तीपीठ” मानलं जातं. इथे देवीचं स्वरूप महिषासुर मर्दिनी म्हणून पूजलं जातं.

दंतकथेनुसार, महिषासुर नावाचा असुर लोकांचा छळ करीत होता. तेव्हा देवीने सप्तशृंगी डोंगरावर वास केला आणि तिथून महिषासुराशी भयंकर युद्ध केलं. अखेर देवीने त्याचा वध केला आणि भक्तांचं रक्षण केलं.

सप्तशृंगी देवीची मूर्ती सहा फूट उंच असून तिच्या अठरा हातात वेगवेगळी शस्त्रं आहेत. भाविक सांगतात की देवीच्या डोळ्यांत एक वेगळाच तेज आहे, जे दर्शन घेताना अंगावर रोमांच उभे करते. नवरात्रीच्या काळात येथे लाखो भाविकांची गर्दी होते आणि संपूर्ण डोंगर “जय सप्तशृंगी माता”च्या घोषणांनी दुमदुमतो.

🔮 निष्कर्ष

महाराष्ट्रातील ३.५ शक्तीपीठं म्हणजे फक्त मंदिरे नाहीत, तर त्या आहेत श्रद्धा, भक्ती आणि पराक्रमाच्या जिवंत कथा. तुळजापूरची भवानी, कोल्हापूरची महालक्ष्मी, माहूरची रेणुका माता आणि सप्तशृंगीची देवी – या सर्व मातांची उपासना आजही लाखो भक्तांच्या आयुष्याला दिशा देते.