मेंढपाळ महिलांचा संघर्ष : महिला दिन त्यांच्या आयुष्यात कधी येणार?

पत्रकार उत्तम आवारे (चांदवड, दि. ८ मार्च) – ८ मार्च हा जागतिक महिला दिन जगभरात उत्साहाने साजरा केला जातो. या दिवशी विविध क्षेत्रांतील महिलांचा गौरव केला जातो. मात्र, कधीही विश्रांती न घेता दिवसरात्र काबाडकष्ट करणाऱ्या मेंढपाळ महिलांकडे कोणी लक्षही देत नाही. समाजात विविध क्षेत्रांतील महिलांचे सत्काराचे फोटो सोशल मीडियावर झळकतात, पण मेंढपाळ महिला मात्र आपल्या नेहमीच्या संघर्षमय जगण्यामध्येच व्यस्त असतात.

मेंढपाळ महिला : जीवनाचा अखंड प्रवास

मेंढपाळ व्यवसाय हा केवळ व्यवसाय नसून तो एक जगण्याची पद्धत आहे. मेंढ्या आणि मेंढपाळ यांच्यात जीवाभावाचे नाते असते. कळपातील एकही मेंढी आजारी पडली तरी मेंढपाळाला त्याचा तत्काळ अंदाज येतो. या व्यवसायात पुरुषांइतक्याच महिलांचाही मोठा वाटा आहे. भटकंतीच्या या जीवनशैलीत त्या आपल्या संसाराचे ओझे खांद्यावर घेऊन पतीला साथ देतात.

रात्रंदिवस उन्हा-पावसाची तमा न बाळगता कधी रानावनात, तर कधी शेतकऱ्यांच्या शेतात मेंढरांना चारा मिळावा म्हणून त्या भटकत राहतात. तीन दगडांची चूल मांडून मिळेल त्या साधनांवर जेवण तयार करतात. जिथे जाल, तिथे पाणी प्यावे लागते, त्यामुळे आरोग्याच्या समस्या उद्भवतात. मुलांना अंगावर घेऊन प्रवास करावा लागतो, नवे गाव, नवी माणसं, नवी संकटे—त्यांना रोज नव्या आव्हानांना तोंड द्यावे लागते.

मेंढपाळ महिलांसाठी सरकारची उदासीनता

आजही मेंढपाळ महिलांना कोणत्याही सरकारी योजनांचा लाभ मिळत नाही. आरोग्य सुविधांपासून विमा संरक्षणापर्यंत प्रत्येक बाबतीत शासनाचे दुर्लक्षच दिसते. गोरक्षक, मेंढपाळ आर्मी नाशिक जिल्हा, महाराष्ट्र राज्य या संघटनेचे प्रतिनिधी श्री. समाधान बागल यांनी मेंढपाळ महिलांच्या न्याय्य हक्कांसाठी पुढील मागण्या केल्या आहेत –

मेंढपाळ बांधवांना विमा संरक्षण व अनुदान द्यावे.
मेंढपाळ महिलांसाठी मोफत आरोग्य तपासणी व विमा योजना लागू करावी.
मेंढ्यांसाठी पिण्याच्या पाण्याची सुविधा उपलब्ध करून द्यावी.
अपघात झाल्यास मेंढपाळ कुटुंबांना शासकीय मदत मिळावी.
मेंढपाळ बांधवांसाठी ग्रेझिंग कॉरिडॉर (चराऊ जमीन) उपलब्ध करून द्यावा.
मेंढपाळांवर होणाऱ्या हल्ल्यांना आळा घालण्यासाठी कठोर उपाययोजना कराव्यात.

मेंढपाळ महिलांचा सन्मान कधी?

मेंढपाळ महिलांसाठी कोणताही विशेष दिवस नसतो. त्यांचे संपूर्ण जीवनच संघर्षाचे असते. अशा परिस्थितीत त्यांचा सन्मान कधी होणार? शासनाने त्यांच्या आरोग्य, शिक्षण आणि जीवनमान उंचावण्यासाठी ठोस पावले उचलावीत, अशी मागणी सर्व स्तरांतून होत आहे.

या महिला दिनी काही संस्थांनी मेंढपाळ भगिनींना साडी देऊन त्यांचा सन्मान करण्याचा निर्णय घेतला आहे. मात्र, केवळ एका दिवसाचा सन्मान पुरेसा नाही; त्यांच्या मूलभूत गरजा पूर्ण करणे हाच खरा महिला दिनाचा साजरा असेल!